Theo New York Times, Nhà Trắng nhận được thông tin về khả năng tấn công của Iran vào khoảng 14h ngày 7/1 (giờ địa phương). Các cơ quan tình báo Mỹ cho biết một vụ tấn công của Iran sẽ gần như chắc chắc diễn ra trong vòng vài giờ sau đó.
Trước đó, giới chức Mỹ đã được báo cáo về hàng loạt các mối đe dọa có thể xảy ra như tấn công bằng tên lửa, tấn công nhằm vào người Mỹ trên khắp Trung Đông, và cả kịch bản lực lượng dân quân thân Iran có thể tấn công vào căn cứ không quân al-Asad nằm ở sa mạc tây Iraq.
Tuy nhiên, sự đặc biệt của lời cảnh báo vào chiều ngày 7/1 đã ngay lập tức khiến Phó Tổng thống Mike Pence và cố vấn an ninh quốc gia Robert C. O’Brien tới ngay Phòng Tình huống ở tầng hầm Cánh Tây Nhà Trắng. Tổng thống Donald Trump đến sau vì vướng một cuộc họp trước đó.
Ba giờ sau, loạt tên lửa đạn đạo bay từ Iran dội xuống 2 căn cứ ở Iraq. Các cuộc tấn công gây ra một ngày xáo trộn trong chính quyền Mỹ với hàng loạt các thông tin trái chiều và mâu thuẫn, đôi khi làm nảy sinh lo ngại rằng leo thang quân sự có thể châm ngòi cho một cuộc chiến quy mô lớn.
Ông Trump dành hàng giờ đồng hồ với các trợ lý theo dõi diễn biến của cuộc tấn công, trong khi phía quân đội cân nhắc các phương án đáp trả nếu quân nhân Mỹ thiệt mạng.
Thông tin tình báo tới sớm đã giúp giảm thiểu thiệt hại với căn cứ Mỹ. Không có thiệt hại về người. Ông Trump, người vẫn nói với các cố vấn của ông rằng ông không muốn mọi chuyện đi xa hơn nữa, dường như cảm thấy nhẹ nhõm.
Sau đó, ông Trump cùng cấp phó đã bắt đầu trao đổi với các lãnh đạo lưỡng đảng ở Quốc hội và một vài người đã hối thúc ông không khiến khủng hoảng thêm trầm trọng vì Tehran đã lùi thì Mỹ cũng nên lùi một bước.
Ông Trump ngày 8/1 tuyên bố rằng Iran “dường như đã lùi bước” sau những ngày căng thẳng leo thang kể từ khi tướng Tehran Qassim Suleimani bị Mỹ sát hại ở Iraq.
Theo Dailymail, bầu không khí căng thẳng ở Phòng Tình huống thể hiện rõ trong bức ảnh Nhà Trắng đăng tải, khi một số quan chức có biểu cảm khá tập trung, nhíu mày khi theo dõi cuộc tấn công từ xa. Tổng thống Trump được nhận xét là có biểu cảm khá bình tĩnh.
Sẵn sàng cho đòn trả đũa của Iran
Nhiều giờ trước khi các quan chức đến Nhà Trắng và Lầu Năm Góc nhóm họp hôm 7/1, quân nhân Mỹ ở Iraq đã chuẩn bị cho việc Iran có thể báo thù vì cái chết của tướng Suleimani.
Theo New York Times, vệ tinh tình báo của Mỹ đã phát hiện việc Iran di chuyển bệ phóng tên lửa. Cơ quan an ninh quốc gia Mỹ dường như cũng đã can thiệp và nghe được thông điệp từ giới lãnh đạo quân sự Iran về vụ tấn công.
Căn cứ al-Asad ở tỉnh Anbar được xem là điểm dễ bị đe dọa tấn công nhất vì nó khá dễ tổn thương. Theo các quan chức Mỹ, Washington không đặt hệ thống phòng không Patriot ở đây vì chúng đã được đưa tới các căn cứ khác ở Trung Đông, nơi Mỹ quan ngại dễ bị Iran tấn công hơn.
Vì vậy, các tư lệnh Mỹ đã lên kế hoạch sơ tán một phần căn cứ và chuẩn bị các nơi ẩn núp kiên cố để đối phó với các cuộc tấn công có thể tới bất cứ lúc nào.
Vào sáng 7/1, thông tin tình báo vẫn còn mơ hồ tới mức các quan chức Nhà Trắng vẫn quyết định rằng nó chưa đủ để ông Trump phải hủy bỏ các lịch trình được lên sẵn, bao gồm cuộc gặp với Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis.
Trong khi đó, các quan chức Nhà Trắng vẫn tiếp tục cho rằng cho quyết định giết tướng Suleimani là chính xác, trong bối cảnh họ bị chỉ trích là không chia sẻ thông tin tình báo làm bằng chứng để chứng minh rằng cuộc tấn công là cần thiết.
Sau cuộc họp báo với ông Mitsotakis vài giờ sau đó, ông Trump đi vào Phòng Tình huống với các cố vấn như Chánh văn phòng Nhà Trắng Mark A. Milley, quyền giám đốc cơ quan tình báo quốc gia Joseph Maguire, Ngoại trưởng Mike Pompeo…
Xuất hiện trên màn hình là giám đốc CIA Gina Haspel, người theo dõi cuộc tấn công ở trụ sở CIA tại Bắc Virginia. Bà Haspel đã từng đưa ra dự đoán rằng phản ứng dễ xảy ra nhất của Iran là một cuộc tấn công tên lửa đáp trả Mỹ.
“Nhiễu” thông tin
Tuy nhiên, trong chiều ngày 7/1, những người ngồi ở Phòng Tình huống đã phải đối mặt với hàng loạt thông tin mâu thuẫn nhau và nhiễu loạn đến một cách dồn dập. Khoảng 16h, có thông tin rằng căn cứ huấn luyện Taji ở bắc Baghdad sẽ bị tấn công. Các quan chức Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao hồi hộp ngồi chờ đợi Lầu Năm Góc báo cáo về thiệt hại. Nhưng đó là cảnh báo sai.
Khi các báo cáo về vụ tấn công ở Taji được phát đi, loa phóng thanh ở Đại sứ quán Mỹ tại Baghdad thông báo rằng vụ tấn công vào cơ sở này có thể xảy ra. Các nhân sự Mỹ và Iraq tại cơ quan ngoại giao nhanh chóng di tản tới các khu vực trú ẩn an toàn.
Một giờ sau đó, loạt tên lửa đầu tiên bay qua đầu họ, hướng thẳng tới căn cứ al-Asad.
Vào khoảng 17h30, giờ Washington, Lầu Năm Góc ghi nhận 16 tên lửa tầm ngắn và tầm trung Fateh 110 và Shahab bay từ 3 địa điểm khác nhau ở Iran bắn về al-Asad.
Một vài quả trúng căn cứ, tấn công vào trực thăng Black Hawk, một máy bay không người lái do thám và các bộ phận của một tháp không lưu.
Vài phút sau đó, một loạt tên lửa khác lao vào căn cứ không quân ở Erbil, bắc Iraq, nơi từng là trụ sở của chiến dịch chống IS của lực lượng đồng minh do Mỹ dẫn đầu.
Đêm 7/1, tại Phòng Tình huống, ông Trump và các trợ lý đã bàn bạc khá lâu và đã có những động thái được cho là nhằm xuống thang căng thẳng rõ ràng vào ngày 8/1.
Ông Trump cho rằng thiệt hại của cuộc tấn công là không nghiêm trọng vì “các biện pháp phòng ngừa được thực hiện, cũng như việc phân tán lực lượng và hệ thống cảnh báo sớm hoạt động tốt”.
Trong khi đó, một số quan chức Mỹ cũng thừa nhận rằng Iran dường như muốn kiềm chế trong việc lên kế hoạch tấn công đáp trả sau hàng loạt đe dọa cứng rắn.
“Chúng tôi nhận được những thông tin tình báo đáng khích lệ rằng Iran gửi thông điệp tới các lực lượng dân quân do họ hậu thuẫn rằng không nên nhằm vào các mục tiêu người Mỹ và dân thường”, Phó tổng thống Pence nói hôm 8/1 trong cuộc phỏng vấn với CBS News.
Tổng thống Trump: Tướng Iran bị giết vì lên kế hoạch “nổ tung” đại sứ quán Mỹ
“Chúng tôi làm như vậy vì họ đang xem xét cho nổ tung đại sứ quán của chúng tôi”, Tổng thống Trump nói với các phóng viên tại Nhà Trắng hôm 9/1, đề cập tới cuộc không kích của Mỹ tại khu vực gần sân bay ở thủ đô Baghdad, Iraq khiến Tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh Lực lượng Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, thiệt mạng hôm 2/1.
“Chúng tôi làm như vậy cũng vì những lý do rất rõ ràng khác. Một số người đã chết, một trong những người thuộc quân đội của chúng tôi đã thiệt mạng. Có những người đã bị thương nặng chỉ một tuần trước đó, và chúng tôi đã thực hiện cuộc tấn công đó”, ông Trump nói tiếp, đề cập tới cái chết của một nhà thầu quốc phòng Mỹ trong vụ tấn công bằng tên lửa ở Iraq trước khi cuộc không kích giết tướng Iran xảy ra.
“Chúng tôi buộc phải làm vậy, tôi đã chỉ đạo việc đó, và cú bắn đó hoàn toàn chính xác”, ông Trump nhấn mạnh.
Khi được đề nghị làm rõ hơn bình luận trên, Tổng thống Trump đã nhắc lại cuộc tấn công nhằm vào Đại sứ quán Mỹ ở Baghdad hồi cuối tháng 12 năm ngoái, do các nhóm thân Iran tiến hành nhằm phản đối cuộc không kích của Mỹ chống lại lực lượng dân quân Shiite tại Syria và Iraq. Ông Trump mô tả nỗ lực này là một “âm mưu có tổ chức” nhằm phá hủy cơ sở ngoại giao của Mỹ.
“Nếu bạn nhìn vào những người biểu tình, họ là những chiến binh, họ không còn là người biểu tình nữa. Họ được Iran hậu thuẫn. Một số người từ Iraq, nhưng họ vẫn được Iran hậu thuẫn. Họ tìm cách phá hủy và đập phá các cửa sổ. Nếu họ vào được bên trong, tôi tin rằng chúng tôi có thể chứng kiến một vụ bắt con tin hoặc tệ hơn nữa. Chúng tôi có thể sẽ chứng kiến thêm nhiều người nữa thiệt mạng. Họ là những binh sĩ, những chiến binh và chúng tôi phải ngăn chặn họ”, ông Trump giải thích.
Tổng thống Trump gọi cuộc tấn công nhằm vào đại sứ quán Mỹ ở Iraq là “âm mưu có tổ chức” do Tướng Soleimani đứng sau. Thậm chí, ông chủ Nhà Trắng tin rằng tư lệnh Iran không chỉ nhắm mục tiêu tới đại sứ quán Mỹ.
Chính quyền Trump cho đến nay vẫn coi cuộc không kích giết chết tướng Iran là một biện pháp phòng vệ, cáo buộc Tư lệnh Soleimani lên kế hoạch tiến hành các cuộc tấn công “sắp xảy ra” nhằm gây thương vong cho Mỹ.
Iran đã đáp trả cuộc không kích của Mỹ bằng một cuộc tấn công tên lửa nhằm vào hai căn cứ quân sự có lính Mỹ đồn trú ở Iraq vào sáng 8/1. Tổng thống Trump xác nhận không có binh sĩ Mỹ nào thiệt mạng hay bị thương và Tehran dường như đã “chùn bước” sau vụ tấn công.
Tổng thống Trump cũng thông báo Mỹ đã áp đợt trừng phạt mới với Iran.
“Lệnh trừng phạt đã được thực hiện. Chúng tôi đã gia tăng trừng phạt. Các lệnh trừng phạt từng rất khốc liệt, nhưng bây giờ chúng được gia tăng đáng kể. Tôi vừa mới phê chuẩn với Bộ Tài chính”, ông Trump nói tại Nhà Trắng.
Tổng thống Trump cũng đề xuất đổi tên Khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) thành “NATOME”, trong đó “ME” là viết tắt của “Middle East” (Trung Đông). Theo nhà lãnh đạo Mỹ, NATO có thể đưa thêm lực lượng tới Trung Đông, trong khi Mỹ rút quân khỏi khu vực này.
“Chúng tôi (Mỹ) có thể về nhà và sử dụng NATO. Đây là vấn đề quốc tế. Chúng tôi đã tiêu diệt IS, chúng tôi đã giúp đỡ châu Âu rất nhiều”, ông Trump cho biết.
Thành Đạt
Theo Hill
Ảnh vệ tinh cho thấy thiệt hại của căn cứ Mỹ sau vụ tấn công của Iran
Theo Reuters, hai ảnh vệ tinh do công ty vệ tinh thương mại Planet Labs cung cấp cho thấy 5 điểm trong căn cứ al-Asad trúng tên lửa Iran trong vụ tấn công sáng 8/1.
Mức độ thiệt hại có thể được đánh giá thông qua việc so sánh các ảnh chụp vệ tinh trước và sau vụ tấn công. Theo đó, ít nhất 3 trong số cấu trúc bị hư hại là các nhà bảo dưỡng máy bay. Một số tòa nhà hoặc cấu trúc thậm chí biến mất hoàn toàn.
Jeffrey Lewis, chuyên gia thuộc Viện nghiên cứu quốc tế Middlebury ở California, nhận định: “Họ (Iran) nhắm vào khu vực của Mỹ trong căn cứ. Họ muốn bắn trúng mục tiêu này và họ đã làm”.
Rạng sáng 8/1, Iran đã phóng hàng chục tên lửa nhằm vào hai căn cứ có binh sĩ Mỹ đồn trú ở Iraq để trả thù cho cái chết của tướng Qassem Soleimani, người thiệt mạng trong cuộc không kích hồi tuần trước của Mỹ. Trong khi Iran nói rằng cuộc tấn công khiến ít nhất 80 quân nhân Mỹ thiệt mạng, khoảng 200 người khác bị thương, giới chức Mỹ khẳng định “không có thiệt hại”.
Trong bài phát biểu từ Phòng Bầu dục trong Nhà Trắng hôm qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết, không có người Mỹ nào thương vong trong hai vụ tấn công của Iran. Thay vì đưa ra một kế hoạch đáp trả quân sự Iran như đồn đoán, ông Trump tuyên bố siết các lệnh trừng phạt Iran.
Iran cố tình bắn trượt?
Bloomberg dẫn lời giới chức Mỹ thạo tin cho rằng, Iran dường như cố tình tránh thương vong cho Mỹ khi nã hàng chục tên lửa vào 2 căn cứ ở Iraq.
Theo đánh giá của phía Mỹ, Iran có thể đã chủ động nhằm vào căn cứ ở khu vực thưa dân cư như al-Asad. Hạn chế thương vong cho Mỹ có thể là cách Iran tránh căng thẳng leo thang song vẫn có thể “dằn mặt” Washington.
Cũng trong một động thái được cho là nhằm tránh xung đột quân sự trực tiếp với Mỹ, ngay sau 2 vụ tấn công, Tehran đã âm thầm “đánh tiếng” cho Washington qua nhiều kênh khác nhau rằng: “Hành động đáp trả của chúng tôi đã hoàn tất”.
Nguồn tin của CNN cho biết, Iran đã gửi thông điệp này qua ít nhất 3 kênh liên lạc gián tiếp gồm Thụy Sĩ và các nước khác. "Có nhiều thông điệp, song đều có chung một nội dung", một nguồn thạo tin cho biết. Iran muốn gửi thông điệp họ đã hoàn tất trả đũa và chỉ còn chờ phản ứng của Mỹ.
Iran từ lâu đã áp dụng chiến lược tấn công thận trọng, thường là thông qua lực lượng ủy nhiệm, ở Trung Đông. Chiến lược này giúp Iran duy trì tầm ảnh hưởng song vẫn tránh được nguy cơ bị trả đũa. Bloomberg cho rằng, kinh tế Iran bị ảnh hưởng bởi các lệnh cấm vận quốc tế, do vậy khó có thể theo đuổi một cuộc chiến tranh trực diện.
“Iran muốn tiến hành mọi thứ nhanh chóng. Đây là động thái đặt dấu ấn và ít tổn thất”, Kamran Bokhari, giám đốc Trung tâm chính sách toàn cầu tại Washington, nhận định.
Minh Phương Theo Reuters
Iran có thể cố ý không gây thương vong cho Mỹ khi phóng tên lửa
Mặc dù được xem là đòn đáp trả nguy hiểm nhất do Iran thực hiện đối với Mỹ trong vòng 40 năm qua, song cuộc không kích bằng tên lửa của Iran nhằm vào căn cứ không quân al-Asad và sân bay Erbil tại Iraq, nơi binh sĩ Mỹ đang đồn trú, vào rạng sáng 8/1 rõ ràng không nhắm đến mục đích sát hại nhiều người Mỹ nhất có thể.
Theo CNN, Iran hiểu rằng các binh sĩ Mỹ thường vẫn đang ngủ vào đầu giờ sáng. Việc lựa chọn tấn công vào thời điểm này có lẽ nhằm hạn chế xuống mức thấp nhất số nhân sự, những người có mặt tại hai căn cứ quân sự trên vào sáng sớm, nguy cơ bị thương hoặc thiệt mạng.
Iran cũng nhận thức về việc Mỹ sở hữu hệ thống phòng không rất mạnh và luôn được đặt trong tình trạng báo động cao tại các căn cứ ở Iraq. Do vậy, Iran biết rõ các tên lửa của nước này có thể mạnh đến đâu trước công nghệ của Mỹ.
Paulo Casaca, chuyên gia về Iran và là giám đốc Diễn đàn Dân chủ Nam Á tại Brussels, nhận định cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran mang tính biểu tượng hơn là một cuộc tấn công chiến lược thực sự.
“Đó là hành động mang tính biểu tượng, họ chọn tấn công cùng khung giờ người Mỹ giết Tướng Soleimani”, ông Casaca nhận định.
Casaca dẫn các báo cáo ông nhận được nói rằng, các tên lửa của Iran không nhắm mục tiêu trực tiếp tới các cơ sở quân sự tại Iraq. Ông cũng nghi ngờ rằng quân đội Iran không triển khai công nghệ tên lửa tốt nhất trong cuộc tấn công lần này.
“Tôi không cho rằng họ đang tìm cách giết hại hay làm bị thương người Mỹ. Tôi nghĩ đó là một chiến dịch mang tính phô trương nhiều hơn”, ông Casaca cho biết thêm.
Như vậy, nếu mục tiêu thực sự của Iran là làm tổn thương số lượng lớn binh sĩ Mỹ tại Iraq, cuộc tấn công bằng tên lửa của Tehran vào sáng sớm nay là không phù hợp.
Tuy nhiên, cuộc tấn công này đã hoàn thành mệnh lệnh do Lãnh đạo tối cao Iran Ali Khamenei đưa ra, đó là tấn công công khai mục tiêu quân sự của Mỹ để đáp trả vụ Washington không kích khiến Tư lệnh Iran Qasem Soleimani thiệt mạng hôm 2/1.
Iran hiểu rằng Mỹ chắc chắn sẽ chiếm ưu thế trong một cuộc xung đột quân sự trực diện. Do vậy, các cuộc tấn công như sáng 8/1 sẽ giúp gửi đi một thông điệp rằng, Iran có thể vượt qua lằn ranh đỏ của Mỹ nhưng không gây ra bất kỳ thiệt hại nào về người.
Giả thuyết về hành động của Iran
Mọi việc vẫn đang dần được làm sáng tỏ và các động cơ thực sự của Iran thường khó đoán, song có 3 giả thuyết để giải thích cho hành động của Tehran.
Giả thuyết thứ nhất, Lãnh đạo tối cao Ali Khamenei chưa thực sự hiểu rõ về quân đội Iran và đánh giá quá cao khả năng tấn công hiệu quả của lực lượng quân sự nước này. Cuối cùng cuộc tấn công không được như mong muốn của ông.
Tuy nhiên, nếu nhìn vào sự can dự của lãnh đạo tối cao với quân đội Iran, cũng như sự hiểu biết của ông với các hoạt động của quân đội, giả thuyết trên khó có khả năng xảy ra.
Giả thuyết thứ hai, tâm lý ôn hòa đã thắng thế trong nội bộ Iran và nước này đã lựa chọn phương án tấn công chủ yếu mang tính “dằn mặt”, khi tấn công các mục tiêu của Mỹ vào nửa đêm và chỉ sử dụng số lượng tên lửa hạn chế nhằm mở đường lui cho cả hai bên.
Giả thuyết này có vẻ hợp lý, vì cả Mỹ và Iran đều không được lợi gì từ một cuộc chiến kéo dài.
Giả thuyết thứ ba, Iran có thể đang tìm cách đánh lừa Mỹ, khiến Washington tin rằng quân đội của Iran rất yếu song thực chất Tehran lại đang ủ mưu cho những đòn đáp trả khốc liệt hơn.
Để thực hiện thành công giả thuyết trên, Iran sẽ phải tính toán để không gây tổn thương cho bất kỳ người Mỹ nào trong cuộc tấn công bằng tên lửa. Điều này cũng đòi hỏi phải có nhiều toan tính chiến lược từ một chính phủ vốn bị chia rẽ giữa phe cứng rắn và ôn hòa tại Iran.
Nếu cuộc tấn công vào sáng 8/1 là toàn bộ phản ứng của Iran, họ có thể sẽ phải đối mặt với một rủi ro khác: Chính quyền Trump có thể cho rằng những gì họ đã làm trong suốt một tuần qua đã phát huy hiệu quả và Iran đã bị khuất phục.
Điều này dẫn đến nguy cơ Iran sẽ phải hứng chịu thêm các hành động cứng rắn khác từ Mỹ, có thể không chỉ nhắm vào Iran mà còn các đối thủ khác của Washington. Điều này khiến Iran trở nên yếu thế hơn, trong khi các đối thủ của Iran trong khu vực sẽ được tiếp thêm sức mạnh.
Tất cả sẽ còn phụ thuộc vào tâm trạng của Tổng thống Trump, cũng như việc liệu ông chủ Nhà Trắng cảm thấy bị coi thường bởi những tuyên bố cứng rắn của Iran hay không.
Ông Trump có thể sẽ tính đến con đường mở cho cả Mỹ và Iran. Hai nước đều có một điểm chung, là đều không hứng thú với một cuộc xung đột mở, kéo dài với bên còn lại. Iran đang phải đối mặt với một nền kinh tế yếu kém và những bất ổn trong nước, trong khi ông Trump muốn được tái đắc cử và không muốn bị sa lầy.
Ngay sau cuộc tấn công, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cho biết đây chỉ là hành động tự vệ. Nhà ngoại giao Iran khẳng định nước này không tìm cách “leo thang” căng thẳng hoặc “chiến tranh”.