Hồi chuông cảnh tỉnh:Vì sao con người ngày nay lại có thể giết nhau dễ dàng đến thế?

Phẫn nộ trước tội ác: Những con người không còn xem trọng mạng sống đồng loại

Tương tự, vụ thảm sát Bình Phước, vụ Nguyễn Đức Nghĩa sát hại người yêu rồi phi tang xác, vụ Lê Văn Luyện giết cả gia đình cướp vàng... Tất cả đều là những vết đen trong sử sách hiện đại về sự man rợ vượt khỏi tưởng tượng.

Phó Giáo sư – Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn từng phân tích rằng, những vụ án vì tình, vì ghen tuông ấy thể hiện sự lệch chuẩn về nhận thức, hành vi, và là hồi chuông báo động về sự thiếu hụt kỹ năng sống, thiếu định hướng đạo đức trong giới trẻ hiện nay.

Tại sao con người ngày càng trở nên tàn ác?

• Thứ nhất, sự vô cảm lên ngôi. Khi chứng kiến quá nhiều cái ác, quá nhiều vụ án kinh hoàng, lòng người dần tê liệt, coi những bi kịch như điều hiển nhiên.

• Thứ hai, sự xuống cấp đạo đức trong giáo dục. Trường học chú trọng kiến thức mà bỏ rơi việc rèn nhân cách. Gia đình thiếu gắn kết, cha mẹ bận rộn hoặc bất lực trước con cái.

• Thứ ba, ảnh hưởng từ truyền thông độc hại. Phim ảnh bạo lực, trò chơi sát nhân, clip gây sốc... đang gieo mầm “cái ác ảo” mà người yếu lý trí dễ biến thành thật.

• Cuối cùng, luật pháp còn chưa đủ sức răn đe. Một số kẻ ác vẫn tin rằng họ có thể thoát tội, hoặc án không nặng bằng sự căm phẫn họ nuôi trong lòng.

Bài trừ cái ác: Chiến lược phục hồi đạo đức và nhân tính

Đã đến lúc xã hội không chỉ phẫn nộ, mà phải hành động mạnh mẽ và có hệ thống để ngăn chặn cái ác từ trong trứng nước:

1. Giáo dục lại từ gốc

• Dạy đạo đức và kỹ năng sống xuyên suốt các cấp học, không chỉ như môn phụ.

• Tạo điều kiện để học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện, kết nối cộng đồng, học cách yêu thương và sẻ chia.

2. Gia đình là nền tảng vững chắc

• Bố mẹ cần hiện diện nhiều hơn trong cuộc sống con cái, làm bạn, làm người dẫn đường cho tâm hồn.

• Tạo không gian đối thoại trong gia đình, giúp trẻ biết kiềm chế cảm xúc, không chọn bạo lực làm lối thoát.

3. Luật pháp phải nghiêm minh

• Những vụ giết người dã man cần có mức án đủ nghiêm khắc, rõ ràng, minh bạch, thể hiện công lý không khoan nhượng với cái ác.

• Đẩy mạnh truyền thông pháp luật, để người dân hiểu rõ hậu quả và tự điều chỉnh hành vi.  

• Khôi phục lòng nhân ái để chống lại bóng tối trong lòng người

  Cái ác không đến từ bên ngoài. Nó nảy mầm trong chính trái tim con người, khi sự ích kỷ lấn át lòng vị tha, khi tham vọng thắng thế lương tâm. Nhưng cái thiện cũng như cái ác: đều có thể gieo. Và chúng ta—từng người dân, từng gia đình, từng giáo viên, từng người làm báo hay tu sĩ—đều có thể góp phần gieo lại điều tử tế.

  Hãy để xã hội ngày mai không còn chứng kiến những đứa trẻ mất cha mẹ vì một vụ trả thù, những cụ già đơn độc vì đứa con bị sát hại. Hãy làm điều đó từ hôm nay. Bằng lời dạy tốt, hành xử tốt, và cả sự không khoan nhượng với cái ác.

4. Truyền thông và tôn giáo đồng hành đạo đức

• Truyền thông cần có trách nhiệm đạo đức, loại bỏ việc giật gân tội ác để câu view, thay vào đó là các câu chuyện tử tế, truyền cảm hứng.

• Các tôn giáo nên tích cực hơn trong việc giảng dạy giáo lý yêu thương, tham gia cảm hóa người sai trái, nâng đỡ những mảnh đời lệch lạc. 

  Trong khi các chính sách pháp luật, giáo dục và truyền thông còn lúng túng trong việc trị tận gốc cái ác, tôn giáo—đặc biệt là Phật giáo—có thể đóng vai trò như một chiếc “la bàn đạo đức”, hướng con người về sự lương thiện và bình an nội tâm. Dẫu không trực tiếp cấm đoán hay áp chế, Phật giáo từ hàng ngàn năm nay đã dùng trí tuệ và lòng từ bi để thức tỉnh lương tâm con người, đưa họ trở về với chân, thiện, mỹ.

  1. Cái nhìn từ nghiên cứu: Tôn giáo và sự ức chế tội phạm    

  Theo Sociology of Religion Journal (Oxford Academic, 2017), một cuộc tổng quan nghiên cứu trong 10 năm từ 2004–2014 đã chỉ ra rằng tôn giáo có ảnh hưởng rõ rệt đến việc làm giảm thái độ và hành vi phạm tội. Các lý thuyết phổ biến trong phân tích gồm:

  • Ảnh hưởng bối cảnh tôn giáo (religious contextual effects),

  • Kiểm soát xã hội (social control), và

  • Học tập xã hội (social learning).

  Những cá nhân thường xuyên tiếp xúc với thông điệp đạo đức, tham dự sinh hoạt tôn giáo, và chịu ảnh hưởng từ cộng đồng đức tin có tỷ lệ phạm tội thấp hơn, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng và khả năng kiểm soát cảm xúc cao hơn.

  Điều này càng cho thấy Phật giáo—với truyền thống giáo hóa lâu đời—có thể là một cột trụ đạo lý bền vững để góp phần dập tắt cái ác từ gốc rễ.

  2. Giải pháp Phật giáo trong trị tội ác và tái lập nhân tính

  2.1 Dạy con người biết “giới – định – tuệ”

  • Giới là nguyên tắc sống, là ranh giới giữa thiện và ác. Người tu Phật học giới để không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm, không nói dối và không dùng chất gây nghiện—đó chính là nền tảng để sống lành mạnh và tôn trọng sinh mạng người khác.

  • Định giúp con người tỉnh thức, an trú trong hiện tại, không bị cảm xúc sân hận điều khiển—rất cần thiết trong một xã hội tràn ngập xung đột.

  • Tuệ giúp hiểu rõ nguyên nhân của khổ đau và cách thoát khổ, tránh được những quyết định sai lầm gây nghiệp ác.

  2.2 Nuôi dưỡng tâm từ bi và hỷ xả

  Phật giáo khuyên dạy rằng mọi người nên sống bằng tâm từ – tâm bi – tâm hỷ – tâm xả:

  • Biết thương người khác (từ),

  • Biết đau khi người khác đau (bi),

  • Biết vui khi người khác thành công (hỷ),

  • Biết buông bỏ sân hận, thù oán (xả).

  Khi tâm lý cộng đồng được nuôi dưỡng bằng từ bi, sẽ hình thành một lớp “vắc-xin tâm linh” chống lại sự man rợ trong hành vi.

  2.3 Cảm hóa người lầm lỗi – Không bỏ rơi cái ác

  Nhiều chùa chiền, thiền viện từ lâu đã mở các khóa học giáo dục lại đạo đức cho người hoàn lương, tổ chức thăm nuôi tù nhân, tư vấn tâm linh cho người phạm pháp để họ thức tỉnh và hối cải. Việc này cần được xã hội hỗ trợ, lan tỏa như một phần của hệ thống cải tạo tích cực.

  2.4 Chuyển hóa qua hành động: Từ bi trong đời sống thường nhật

  Phật giáo không chỉ dừng ở lý thuyết mà còn là thực hành:

  • Các buổi thiền tập cộng đồng, giúp thanh lọc tâm lý cá nhân.

  • Các chương trình phát cơm từ thiện, chăm sóc trẻ em cơ nhỡ, giúp người già neo đơn, đều là hành động cụ thể dạy cho con người biết yêu thương thực tế.

  3. Kết hợp Phật pháp với giáo dục xã hội – Một con đường khả thi

  • Nhà trường có thể đưa vào giảng dạy những giá trị phổ quát của Phật giáo như từ bi, không sát sinh, tôn trọng sự sống… dưới dạng kỹ năng sống, phù hợp với thế tục.

  • Gia đình nên khuyến khích con cái tiếp xúc với các giá trị Phật giáo: đi chùa, nghe pháp thoại, học cách kiềm chế cảm xúc.

  • Các phương tiện truyền thông có thể hợp tác với các tu sĩ chân chính để tổ chức các chương trình truyền cảm hứng đạo đức như “Thiền và Cuộc Sống”, “Từ bi hạnh phúc”, v.v.  

  • Phật giáo – Ánh sáng từ bi soi đường chống lại cái ác

  Lời kết: Khi từ bi trở thành luật bất thành văn

  Xã hội hiện đại không thể chỉ dựa vào hình phạt để ngăn cái ác. Cần nuôi dưỡng ý thức thiện lành từ bên trong con người, và ở đó, ánh sáng của đạo Phật là một minh chứng vượt thời gian. Khi con người biết thương nhau, khi một lời xin lỗi đáng giá hơn một đòn thù, khi lòng vị tha lên ngôi thay vì lòng thù hận, thì đó là lúc chúng ta bắt đầu bài trừ được cái ác không cần vũ khí, mà bằng lòng người.