Nguyễn Bá Thanh – Dấu Hỏi Không Lời Trong Ván Cờ Quyền Lực

1. Một chuyến công du và dấu hiệu bất thường

Tháng 12/2013, ông Nguyễn Bá Thanh – Trưởng Ban Nội chính Trung ương, người đứng đầu lực lượng chống tham nhũng Việt Nam – dẫn đầu phái đoàn đến Trung Quốc theo lời mời chính thức. Chuyến đi diễn ra đúng lúc Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến dịch “đả hổ diệt ruồi,” và Việt Nam cũng vừa tuyên án tử hình cho các quan chức Vinalines – dấu hiệu cho thấy Hà Nội quyết liệt hơn trong xử lý tham nhũng.

Tại Bắc Kinh, ông Thanh có cuộc gặp đáng chú ý với ông Mạnh Kiến Trụ, Bí thư Ủy ban Chính pháp Trung Quốc – người khi đó kiểm soát toàn bộ hệ thống an ninh, tư pháp và tình báo nước này. Theo tường thuật chính thức, đôi bên “trao đổi kinh nghiệm phòng chống tham nhũng.” Nhưng giới quan sát đặt câu hỏi: vì sao một lãnh đạo Việt Nam không có chức năng ngoại giao hay điều tra đối ngoại, lại được bố trí tiếp xúc cấp cao đến vậy?

Và nếu chỉ là học hỏi kinh nghiệm, tại sao lựa chọn một nước có thể chế tương tự, nhưng lại là đối thủ chiến lược về chủ quyền?

2. Sự đổ bệnh và mối nghi ngại không dứt

Chưa đầy một năm sau chuyến đi, ông Thanh bất ngờ đổ bệnh. Các triệu chứng diễn biến nhanh chóng: mệt mỏi, suy giảm bạch cầu, và rối loạn máu hiếm gặp – được chẩn đoán là MDS (rối loạn sinh tủy).

Tại Singapore, chẩn đoán là nhiễm độc tủy xương – không rõ nguyên nhân. Sang Mỹ, các bác sĩ hàng đầu ghi nhận biểu hiện tương thích với hội chứng ngộ độc phóng xạ cấp tính (ARS) – một dạng tổn thương cực kỳ hiếm, thường chỉ xảy ra khi tiếp xúc với liều phóng xạ mạnh.

Không một xét nghiệm nào được công bố chính thức. Nhưng cũng không có cuộc điều tra độc lập, dù bệnh tình tiến triển nhanh hơn hẳn các ca MDS thông thường, vốn cho tuổi thọ trung bình lên đến 5–10 năm ở mức nhẹ, và khoảng 2 năm ở mức nặng.

3. Lý do khiến ông “khó được tha thứ”?

Điểm đáng chú ý là trước khi đổ bệnh, ông Thanh từng có nhiều phát biểu công khai thể hiện lập trường độc lập, cứng rắn:

• “Đà Nẵng không có chuyện chạy chọt.”

• “Bớt xén của người bất hạnh là không thể tha thứ.”

• “Nếu hoả tiễn Mỹ đặt ở Cao Bằng, các ông có phản ứng thế nào?”

• Nguyễn Bá Thanh từng tuyên bố sẽ huy động ngư dân Đà Nẵng làm “vành đai sống” để bao vây và đẩy lùi tàu chiến Trung Quốc – là một trong những phát biểu mạnh mẽ và gây tiếng vang nhất của ông trong bối cảnh căng thẳng Biển Đông leo thang.

  Theo các nguồn ghi nhận, tại một diễn đàn an ninh địa phương, ông từng nói đại ý: “Nếu chiến dịch ‘Bảy Dần’ tái diễn, ngư dân Đà Nẵng sẽ là vành đai sống bao vây mọi tàu xâm nhập. Nếu họ tiếp tục xâm phạm, chúng ta sẽ đưa thêm nhiều tàu cá ra để đuổi.” Đây không chỉ là một tuyên bố mang tính biểu tượng, mà còn là thông điệp chiến lược: sử dụng lực lượng dân sự như một hình thức phản kháng mềm nhưng đầy quyết liệt.

  Phát biểu này được cho là đã khiến một số quan chức nước ngoài “mất kiên nhẫn,” và cũng là một trong những lý do khiến ông trở thành nhân vật “khó đoán” trong mắt các đối tác khu vực. Nó góp phần củng cố hình ảnh ông như một người không chỉ chống tham nhũng trong nội bộ, mà còn kiên định trong bảo vệ chủ quyền quốc gia.

• Ông từng từ chối các dự án đầu tư hàng tỷ USD của TQ do lo ngại ảnh hưởng môi trường và chủ quyền. Ông cũng là một trong số ít lãnh đạo địa phương trực tiếp lên tiếng chỉ trích hoạt động phi pháp của Trung Quốc tại Biển Đông.

Vậy liệu chuyến thăm Trung Quốc vào cuối năm 2013 có phải là cơ hội – để “răn đe” hoặc “vô hiệu hóa” một nhân vật đang gây bất tiện chiến lược cho Bắc Kinh?

4. Một vụ đầu độc hay sự trùng hợp?

Trường hợp ông Thanh có điểm tương đồng kỳ lạ với các vụ đầu độc nổi tiếng:

• Litvinenko (Nga): chết do Polonium-210 sau khi uống trà với đặc vụ cũ tại London.

• Yasser Arafat (Palestine): nghi bị đầu độc bằng phóng xạ, dấu vết Polonium-210 trong hài cốt.

• Skripal (Anh): suýt mất mạng do chất độc thần kinh Novichok – một thông điệp chính trị dưới dạng sinh học.

Giống như ông Thanh, họ đều là người “gai góc,” và đều từng đối đầu trực diện với những thế lực lớn hơn họ.

5. Kết cục và thông điệp để lại

Không có báo cáo y tế khẳng định. Không có kết luận chính thức. Nhưng chưa có nghĩa là sự thật không tồn tại. Bởi đôi khi, sự thật nguy hiểm đến mức người ta phải chôn giấu nó trong vùng bóng tối.

> Nếu đó là một vụ đầu độc, thì đây là minh chứng rằng: Ngay cả trong thời bình, người ta vẫn có thể ngã xuống bởi “những bàn tay không cầm súng.” > > Nếu không phải? Thì ông Thanh vẫn là lời nhắc nhở: về cái giá của lòng trung thực – và giới hạn của tiếng nói chính nghĩa trong chính trường.

6. Cảnh giác ngoại giao – bài học vẫn còn nóng hổi