Tình trạng vô gia cư tại Hoa Kỳ đã leo thang thành một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng, được xác nhận bởi dữ liệu chính thức cho thấy tỷ lệ vô gia cư tăng kỷ lục 18% trong giai đoạn 2023-2024, nâng tổng số người vô gia cư lên 771.480 người. Khủng hoảng này là kết quả của sự hội tụ giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị.

1. Nguyên Nhân Sâu Xa và Hiện Trạng

• Thiếu Nhà Ở Giá Rẻ (Affordable Housing): Đây là nguyên nhân hàng đầu. Lạm phát, tiền thuê nhà tăng vọt, và việc chấm dứt các chương trình hỗ trợ COVID-19 đã đẩy nhiều người lao động thu nhập thấp, người già, và người khuyết tật ra khỏi thị trường nhà ở.

• Kỳ Thị Chủng Tộc Hệ Thống: Người Da Đen, dù chỉ chiếm 12% dân số Mỹ, lại chiếm tới 32% tổng số người vô gia cư, cho thấy sự bất bình đẳng kéo dài trong tiếp cận việc làm và nhà ở.

• Sức Khỏe Tâm Thần và Nghiện Ngập: Nhiều người vô gia cư đối mặt với bệnh tâm thần nặng, rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Sự thiếu hụt các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần công cộng đã khiến những người này không thể tự duy trì cuộc sống ổn định.

• Thiên Tai và Nhập Cư: Các thảm họa khí hậu buộc người dân phải di dời, làm trầm trọng thêm vấn đề. Việc gia tăng số người nhập cư cũng làm tăng áp lực lên nguồn cung nhà ở xã hội và nơi tạm trú khẩn cấp.

🇻🇳 Tình Trạng Người Việt Nam Vô Gia Cư

Trong cộng đồng người Mỹ gốc Á, người Việt Nam cũng bị ảnh hưởng bởi tình trạng vô gia cư, mặc dù họ thường ít xuất hiện trong các thống kê tổng hợp vì nhiều lý do:

a) Tham Canh và Hoàn Cảnh Độc Thùy

Tham cảnh vô gia cư của người Việt thường mang tính cô độc và ẩn khuất hơn so với các nhóm dân tộc khác:

• Người Già và Cô Độc: Một số người tị nạn/di dân thế hệ đầu, sau khi con cái trưởng thành và dọn đi, không đủ khả năng tài chính để thuê nhà riêng và không muốn sống chung với con cháu để tránh làm phiền. Họ rơi vào cảnh vô gia cư khi mất thu nhập hoặc bị bệnh tật.

• Vấn Đề Sức Khỏe Tâm Thần (Post-War Trauma): Một số người cựu chiến binh hoặc người trải qua chấn thương chiến tranh, khi không được điều trị tâm lý đầy đủ, dễ bị nghiện ngập hoặc mất khả năng duy trì việc làm, dẫn đến vô gia cư.

• "Ẩn Mình" (Hidden Homelessness): Nhiều người Việt vô gia cư không sống trong lều trại công cộng mà sống tạm bợ trong xe hơi, trên ghế sofa của bạn bè/người quen ("couch surfing") hoặc trong các cơ sở kinh doanh bỏ hoang, tránh xa các khu trại lớn vì sợ kỳ thị hoặc sợ bị phát hiện.

b) Sự Ruồng Bỏ của Xã Hội và Cộng Đồng

• Kỳ Thị trong Cộng Đồng: Trong văn hóa Việt Nam, vô gia cư hoặc nghèo khổ bị coi là sự thất bại cá nhân hoặc vô phúc (như chi tiết bạn đã đề cập: “sao mình vô phước quá”). Do đó, cộng đồng người Việt có xu hướng xa lánh và ruồng bỏ những người này để giữ thể diện và danh tiếng, thay vì hỗ trợ họ.

• Thiếu Cơ Sở Vật Chất Văn Hóa: Các nhà tạm trú (shelter) công cộng thường không phục vụ thức ăn phù hợp với người Việt, thiếu sự hỗ trợ ngôn ngữ, và không tạo cảm giác an toàn, khiến người Việt vô gia cư khó tiếp cận và hòa nhập vào hệ thống trợ giúp.

III. Nguy Cơ Bị Trục Xuất Dưới Chính Sách Cứng Rắn

Đối với nhóm người Việt vô gia cư có hồ sơ nhập cư không hoàn hảo, nguy cơ chính trị là một mối đe dọa rất thực tế, đặc biệt nếu Donald Trump tái đắc cử:

• Mục Tiêu Trục Xuất (Deportation Target): Nếu Trump thực hiện các chính sách nhập cư cứng rắn, người vô gia cư không có quốc tịch Mỹ có nguy cơ bị bắt giữ và trục xuất rất cao.

  • Việc sống lang thang, tụ tập ở nơi công cộng có thể dẫn đến vi phạm các luật nhỏ (như luật chống cắm trại, luật về trật tự công cộng), khiến họ bị cảnh sát bắt giữ và chuyển giao cho Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE).

  • Hàng ngàn người tị nạn/di dân Việt Nam nhập cảnh trước năm 1995 có thể bị trục xuất nếu có tiền án, và tình trạng vô gia cư làm tăng nguy cơ này.

• Thu Hồi Giấy Tờ: Chính quyền có thể xem xét các biện pháp gây áp lực lên người nhập cư sử dụng phúc lợi xã hội hoặc người có tiền án nhỏ, đe dọa thu hồi Thẻ Xanh hoặc tình trạng cư trú, khiến người vô gia cư rơi vào tình trạng bất ổn pháp lý tối đa.

IV. Giải Pháp Hướng Tới Cộng Đồng

Để giải quyết tình trạng vô gia cư trong cộng đồng Việt Nam và các cộng đồng khác, cần có một phương pháp tiếp cận toàn diện:

1. Chuyển Đổi Mô Hình Nhà Ở: Thay vì chỉ dựa vào nhà tạm trú khẩn cấp, cần thúc đẩy mô hình "Nhà Ở Trước Tiên" (Housing First), nơi người vô gia cư được cung cấp nhà ở ổn định ngay lập tức, sau đó mới cung cấp dịch vụ y tế, tư vấn tâm lý và hỗ trợ việc làm.

2. Hỗ Trợ Tâm Lý Văn Hóa: Các tổ chức phi lợi nhuận của người Việt cần xây dựng các chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần và phục hồi chức năng nghiện ngập có nhạy cảm văn hóa và ngôn ngữ để khuyến khích sự tham gia của người Việt vô gia cư.

3. Tạo Mạng Lưới An Toàn Cộng Đồng: Khuyến khích các hội đoàn, nhà thờ/chùa chiền công khai hỗ trợ người vô gia cư, phá vỡ sự kỳ thị. Thay vì ruồng bỏ, cộng đồng cần đóng vai trò là "mạng lưới an toàn" đầu tiên.

4. Phòng Ngừa: Tập trung vào các chương trình hỗ trợ thuê nhà khẩn cấp và tư vấn tài chính cho những người đang đứng trước nguy cơ mất nhà do mất việc hoặc bệnh tật.